پرسشی از دکتر آرش محمدی‌توفیق فوق‌تخصص جراحی عروق
پرنیان پناهی
روزه‌داری در این روزهای گرم و طولانی گاهی باعث می‌شود بدن روزه‌داران کم‌آب شود و این کم‌آبی به یبوست بینجامد. همورویید یکی از مشکلات مربوط به ناحیه مقعد است که می‌تواند متعاقب یک یبوست طول‌کشیده به‌وجود آید. خیلی از بیماران به‌علت ترس و شرم، مدت زیادی از رفتن به پزشک امتناع می‌کنند و متاسفانه همین کار باعث می‌شود تا بیماری کهنه‌تر و شدیدتر و به همان نسبت درمانش سخت‌تر شود. دکتر آرش محمدی‌توفیق، فوق‌تخصص جراحی عروق و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی می‌گوید با رعایت توصیه‌های ساده‌ای می‌توان از ابتلا به کم‌آبی، یبوست و همورویید جلوگیری کرد.
سلامت: لطفا درباره ساختار ناحیه مقعد توضیح دهید و بگویید کدام قسمت از آن در بیماری همورویید آسیب می‌بیند؟
ساختار طبیعی عروقی در ناحیه مقعد طوری است که باعث می‌شود مقعد در حالت عادی کاملا بسته بماند. کلافه‌های عروقی از نوع وریدی هستند که با پرخون و کم‌خون شدن به ترتیب بسته و باز ماندن آن را کنترل می‌کنند. اما عمده‌ترین علت بیماری همورویید و آسیب به عروق، یبوست است.
سلامت: آسیب به وریدها چه مشکلی ایجاد میکند؟
همورویید بیماری شایع مقعدی است و به بواسیر هم معروف است ولی بواسیر نامی است عمومی که برای بیماری‌های ناحیه مقعد مانند همورویید، شقاق، آبسه و فیستول به کار می‌رود. در این بیماری، عروق به شدت متورم (توده‌مانند)، دردناک و آسیب‌پذیر می‌شوند. بیماران از سوزش و خارش ناحیه شکایت دارند و خونریزی از مقعد نیز دیده می‌شود. خونریزی ناشی از همورویید تیره‌رنگ و نسبتا زیاد است و معمولا قبل از اجابت مزاج بیمار روی سنگ توالت پاشیده می‌شود. بعضی از بیماران هم خونریزی دائمی دارند که ممکن است باعث کم‌خونی شود. خونریزی به‌دلیل وجود زخم در سطح عروق است و علت اصلی زخم، تماس مدفوع سفت به دیواره مقعد. تقریبا همه مبتلایان یبوست دارند و موقع اجابت مزاج زور می‌زنند. فشار زیاد هم باعث پرخون و حجیم شدن وریدها، خراش و خونریزی می‌شود.
سلامت: لطفا درباره انواع آن توضیح دهید.
همورویید به دو نوع داخلی و خارجی تقسیم می‌شود. ناحیه بیرون مقعد از پوست تشکیل شده است که با پیشروی به سوی حفره به مخاط تبدیل می‌شود. نام عروق متورم که زیر پوست قرار دارند، همورویید خارجی و عروق متورمی که داخل مخاط قرار دارند، همورویید داخلی است اما بیماری همورویید را به 4 درجه تقسیم می‌کنیم.
درجه 1: بیمار احساس ناراحتی در ناحیه مقعد دارد ولی هموروییدها از مقعد خارج نمی‌شوند.
درجه2: هموروییدها از مقعد خارج می‌شوند ولی خود به خود برمی‌گردند. گاهی هم خونریزی دیده می‌شود.
درجه3: هموروییدها از حفره مقعد خارج می‌شوند و خودبخود هم برنمی‌گردند. بیمار خودش با دست باید آنها را به درون مقعد هل دهد.
درجه4: هموروییدها خارج می‌شوند و با دست هم نمی‌توان آن را سرجای خود برگرداند.
: آیا درمان بیماران با توجه به شدت بیماری انتخاب می‌شود؟
بله، با توجه به اینکه علت اصلی همورویید، یبوست است، قدم اول برای درمان برطرف کردن یبوست بیمار است. رژیم غذایی باید تغییر کند مگر اینکه یبوست علامتی از بیماری دیگری باشد که آن هم درمان خاص خود را دارد. درصورتی که یبوست با روش‌های معمولی برطرف نشود، با توجه به شرایط بیمار از دارو استفاده می‌شود. آخرین اقدام درمانی جراحی است. جراحی به 2 شکل انجام می‌گیرد؛ استفاده از لیزر که سرپایی است، نیاز به بی‌حسی و بیهوشی ندارد و عارضه‌اش حداقل است. نوع دوم جراحی در اتاق عمل و با بیهوشی انجام می‌گیرد. در صورتی‌که یبوست بیمار کامل برطرف نشود، هر نوع درمانی بی‌فایده است و همورویید عود خواهد کرد.
: بدترین عارضه همورویید چیست؟
در افرادی که همورویید بزرگ همراه با یبوست دارند، ممکن است هنگام زور زدن ناگهانی، خون داخل عروق لخته یا در اصطلاح ترومبوزه شود. عروق ترومبوزه، افزایش حجم چند برابر پیدا می‌کنند و بیرون می‌زنند و در معاینه به‌صورت توده‌ای سیاه‌رنگ هستند. بیمار از درد شدیدی شکایت میکند. چنین موردی اورژانسی است و فرد خیلی زود باید به پزشک مراجعه کند چون فقط در 48 ساعت اول می‌توان لخته را تخلیه کرد. بعد از آن درمان جراحی امکان‌پذیر نیست و باید با درمان‌های غیرجراحی مانند استفاده از پماد، ماساژ و نشستن در لگن آب گرم بیمار را درمان کرد که روند بسیار طولانی‌تری است.
16 راهکار درمان یبوست
1. رژیمی که مقدار کافی فیبر داشته باشد(20 تا 35 گرم روزانه) به اجابت مزاج کمک میکند.
2. نوشیدن مقدار زیادی آب یا آبمیوه و سوپ‌های رقیق.
3. ورزش کردن و وقت گذاشتن برای اجابت مزاج از دیگر کارها برای جلوگیری از یبوست است.
4. میوه‌های تازه را با پوست بخورید.
5. میوه‌های آبدار مصرف کنید.
6. سبزی‌های خام مصرف کنید.
7. لوبیا، انجیر، کشمش و آلو بخورید.
8. نان و غلات سبوس‌دار و بیسکویت‌های فیبردار بهتر است.
9. شیر کم‌چرب نیز می‌تواند در درمان یبوست نقش داشته باشد.
10. سوپ سبزیجات و غلات بخورید.
11. شلغم و جعفری مصرف کنید.
12. در سالادتان روغن زیتون بریزید.
13. غذای خود را همیشه در یک ساعت معین میل کنید.
14. هر روز ورزش کنید.
15. صبح بعد از صرف صبحانه به توالت بروید.
16. چند دقیقه بعد از غذا خوردن بنشینید.
نگاه فوق‌تخصص گوارش و کبد
دکتر مهرداد حق‌ازلی
عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران
احتمال عود فیستول کم نیست
فیستول‌های مقعدی سوراخ‌هایی در اطراف مقعد هستند که ممکن است در 1 تا 10سانتی‌متری آن تشکیل شوند. فیستول در اثر بیماری‌های التهابی روده مانند کرون، کولیت اولسراتیو و... به‌وجود می‌آید. درواقع التهاب باعث از بین رفتن بخشی از دیواره و ایجاد سوراخ در آن و باز شدن راهی به بیرون از بدن می‌شود. تقسیم‌بندی فیستول از روی محل قرارگیری آن است. فسیتول ممکن است بالا، پایین و بین عضلات دور مقعد باشد. از داخل فیستول ترشحات عفونی یا مدفوع عبور میکند و به خارج از بدن می‌ریزد. مهم‌ترین علامت فیستول وجود ترشح است. اگر غدد اطراف فیستول عفونت کند، فرد دچار آبسه، درد شدید و تب می‌شود. معمولا شدت درد آنقدر زیاد است که نشستن برای بیمار بسیار دشوار خواهد شد. مهم‌ترین درمان آبسه تجویز آنتی‌بیوتیک و تخلیه آن است. اگر آبسه‌ها بزرگ باشند، آنتی‌بیوتیک تاثیری ندارد و باید جراح آنها را تخلیه کند. بعد از تخلیه آبسه، بیمار باید بهداشت فردی را رعایت کند. برای تسریع در روند بهبود بیمار باید روزانه 3 الی 4 بار داخل آب ولرم که کمی هم بتادین در آن وجود دارد، بنشیند. دوره بهبود کامل در صورتی‌که مشکلی پیش نیاید، 1 تا 2 هفته است.
